O DDIFEROL DDIFYRRWCH

Y rhewlyn hwn ar odre’r Mynydd Du ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog oedd cartref Merch Llyn y Fan Fach. Merch brydferth neilltuol oedd hon, a phriododd fab fferm lleol gyda’r rhybudd y byddai hi a holl anifeiliaid y fferm yn dychwelyd i’r llyn pe bai’r bachgen yn ei tharo deirgwaith. A dyna ddigwyddodd. Serch hynny, o’r ddau hyn y tarddodd y llinach enwog honno o iachawyr, Meddygon Myddfai. Mae rhai o’u meddyginiaethau llysieuol hynafol, sy’n dyddio yn ôl i’r unfed ganrif a’r ddeg a’r ddeuddegfed ganrif, wedi goroesi hyd heddiw yn Llyfr Coch Hergest. Yn y bedwaredd ganrif ar ddeg y lluniwyd hwn, ac mae’n un o’n llawysgrifau canoloesol pwysicaf. Heddiw, mae Llyn y Fan Fach yn lle gwych i nofio yn y gwyllt.